Stopy to bardzo ważna część ludzkiego ciała. Ich zadaniem jest m.in. utrzymywanie masy całego organizmu. To 26 kości, 33 stawy oraz 32 mięśnie i aż 107 więzadeł, które każdego dnia – w sposób praktycznie niedostrzegalny – pomagają w poruszaniu się. Istotna rola stóp nierzadko jest doceniana dopiero wówczas, gdy dochodzi do ich kontuzji. Sprawdź, jak są zbudowane oraz dlaczego są tak istotne dla ogólnej kondycji człowieka.
Stopy – złożona struktura kostna
Stopa składa się z 26 kości. Warto tu wymienić trzy części stopy związane z jej budową kostną. Są to:
- kości palców,
- śródstopie,
- kości stepu.
Zasadniczo człowiek ma 14 kości, które budują palce. Paluch składa się z bliższego oraz dalszego paliczka. Natomiast każdy z pozostałych palców – od drugiego do piątego – złożony jest z trzech paliczków: bliższego, środkowego i dalszego.
Z kolei śródstopie ma 5 kości długich, łączących się z kośćmi palców oraz kośćmi stepu. Ostatnie wymienione złożone są z 7 kości, z których każda ma swoją unikalną nazwę. Kości śródstopia to kość: piętowa, sześcienna, skokowa, łódkowata, boczna, pośrednia, a także przyśrodkowa.
Stawy – istotne dla ruchów stóp
Człowiek ma nieznacznie więcej stawów niż kości. Jest ich dokładnie 33. W stopie wyróżnia się staw: skokowo-goleniowy, podskokowy, klinowo-łódkowy, skokowo-łódkowy, piętowo-sześcienny, a także stawy międzyklinowe, stępowo-śródstopne, międzyśródstopne, międzypaliczkowe bliższe, dalsze.
Poszczególne stawy wzmacniane są więzadłami. Warto tu chociażby wspomnieć, że staw piętowo-sześcienny i skokowo-łódkowy korzystają ze wsparcia więzadeł: piętowo-sześciennych, piętowo-łódkowo-podeszwowych, piętowo-łódkowych, skokowo-łódkowych, podeszwowego długiego oraz piętowo-sześciennego długiego.
Z punktu widzenia funkcji ruchowej stopy najbardziej znaczące stawy w jej budowie to:
- skokowy dolny,
- skokowy górny.
Zadaniem stawu skokowego dolnego jest łączenie kości piętowej oraz łódkowatej z kością skokową. Dzięki temu człowiek może wykonywać ruchy nawracania i odwracania stopy. Z kolei staw skokowy górny, inaczej nazywany też skokowo-goleniowym, pozwala na tzw. ruchy zawiasowe opuszczania stopy. Aby uzyskać pełną swobodę ruchów, niezbędna jest współpraca obu stawów.
Staw skokowy najczęściej ulega różnorodnym kontuzjom, urazom oraz jest podatny na zniekształcenia. Wśród najpopularniejszych problemów tego rodzaju należy wymienić:
- zapalenie powięzi podeszwowej,
- uszkodzenia części przyśrodkowej,
- halluksy, określane też paluchem koślawym,
- nerwiak Mortona,
- uszkodzenie torebkowo-więzadłowe.
Mięśnie stóp – wspomaganie pracy stawów
Aby stawy były w pełni ustabilizowane, niezbędne jest wsparcie ze strony mięśni. Wyróżnia się:
- mięśnie grzbietu stopy – wymienić tu można: mięsień prostownik krótki palców oraz mięsień prostownik krótki palucha,
- mięśnie podeszwy stopy – wskazuje się tu na trzy grupy mięśni:
- wyniosłości przyśrodkowej (mięsień odwodziciel palucha, mięsień zginacz krótki palucha, mięsień przywodziciel palucha),
- wyniosłości pośredniej (mięśnie międzykostne grzbietowe, mięśnie międzykostne podeszwowe, mięśnie glistowate, mięsień czworoboczny podeszwy, mięsień zginacz krótki palców),
- wyniosłości bocznej (mięsień przeciwstawiacz palca małego, mięsień zginacz krótki palca małego, mięsień odwodziciel palca małego).
Mięśnie w stopach pełnią nie tylko funkcję ich stabilizacji, ale także są niezbędne do poruszania palcami. Wspomagają też pracę stawów. Dzięki mięśniom siła stóp jest większa. To istotne spostrzeżenie, zwłaszcza w kontekście uprawiania sportu. Warto wiedzieć, że część siły podczas biegania czy skoków to zasługa stóp. Dlatego też nie należy pomijać ich znaczenia podczas treningów czy przygotowywania się do zawodów.
Powierzchnia zewnętrzna stopy
Z zewnątrz stopa pokryta jest skórą z gruczołami potowymi. Nie ma w niej natomiast gruczołów łojowych. W stopie znajduje się mnóstwo zakończeń nerwowych. W podeszwie wyróżnia się ich ponad 200 000. Oczywiście stopa ma wiele drobnych naczyń krwionośnych. Przed skaleczeniem palców ochraniają paznokcie.
Skóra stopy narażona jest na różnego rodzaju dolegliwości, np. grzybice czy odciski. Dlatego warto na bieżąco kontrolować jej stan.
Stopy – najważniejsze funkcje
Stopa jest organem występującym jedynie u naczelnych. Jedynie stopa ludzka ma taką budowę, która pozwala na utrzymanie się w pozycji wyprostowanej. Stabilny i swobodny chód jest możliwy dzięki temu, że człowiek – inaczej niż małpokształtne – nie ma przeciwstawnego dużego palca. U wskazanych zwierząt stopa ma budowę taką jak ręka i pozwala im na przemieszczanie się w konarach drzew czy chwytanie. W przypadku gatunku homo sapiens doszło do redukcji przeciwstawnego palca i do wydłużenia kości śródstopia – dzięki temu człowiek może utrzymać stabilizację.
Stopy dają przede wszystkim możliwość poruszania się. Są niezbędne do utrzymania prawidłowej postawy. Przemieszczanie się dzięki nim jest bardzo łatwe. Stopy nierzadko określa się fundamentem całego ciała. Wspierają i podtrzymują je nie tylko podczas ruchu, ale także w trakcie spoczynku. Zapewniają też stabilność, gdy postanowimy się przemieścić.
Rolą stóp jest nie tylko umożliwianie biegania, skakania, chodzenia na palcach, tańca, ale też amortyzowanie wstrząsów czy stworzenie dobrego oparcia dla ciała. Konkretne ułożenie stabilizatorów w stopie, czyli więzadeł i mięśni, które dostosowują się do powierzchni, obciążenia oraz ruchów człowieka, sprawia, że stopy są w stanie utrzymać ciężar ciała.
Trzeba jednak pamiętać, że gdy waga konkretnej osoby będzie zbyt duża, stabilizatory w stopach (a także kolana) mogą nie wytrzymać przeciążenia i może dojść do kontuzji. Dlatego, aby zapobiegać takim sytuacjom, należy prowadzić profilaktykę polegającą na dbaniu o odpowiednią wagę ciała. Kontrolowanie kilogramów to dobry sposób na to, aby zapobiec problemom ze stopami.
Prawidłowa budowa anatomiczna stóp z 3 punktami podporu pozwala na wykonywanie różnych czynności takich jak: odwracanie, nawracanie, odwodzenie, przywodzenie, zgięcie grzbietowe oraz podeszwowe stopy.
Co ciekawe, w ciągu całego życia człowiek dzięki stopom może ponad 2 razy okrążyć Ziemię. Stopy są więc potrzebne do tego, by zapewnić sobie samodzielność, móc zwiedzać, podróżować i doświadczać życia. Oczywiście osoby z problemami w obrębie stóp również mogą to robić, jednakże może to być dla nich trudniejsze, bardziej bolesne lub wymagające większego wysiłku.
Stopy to skomplikowana część ludzkiego ciała. Często o nich zapominamy, a przecież to one niosą nas ku zwycięstwom sportowym – sukcesom w biegach, skoku o tyczce, podnoszeniu ciężarów, w pływaniu, piłce nożnej i praktycznie każdej innej dyscyplinie sportowej. To dzięki stopom można świetnie bawić się na parkiecie. Dlatego tak istotne jest dbanie o to, by były zdrowe i zadbane. Często przypominamy sobie o stopach dopiero wtedy, gdy pojawią się jakieś nieprzyjemne dolegliwości, które wywołują ból czy problemy z poruszaniem.
